پت تخصصی چیست؟

تصویربرداری با پت اسکن اغلب در کنار یک دستگاه CT یا MRI شناخته شده است. در این مبحث به مطالعه دستگاههای پت تخصصی مانند Breast PET، Brain PET و پتهای تخصصی دیگر جهت تصویربرداری از اعضای بدن مانند سر و گردن و پستان میپردازیم. دلیل استفاده از دستگاه CT یا MRI در کنار پت اسکن یا اسپکت، جایابی دقیق محل توده یا ضایعه یافته شده در تصاویر پت اسکن یا اسپکت میباشد.
دستگاههای پت اسکن و اسپکت با توجه به میدان دید (FOV) بزرگ و همچنین نوع تصاویر اخذ شده در روش پزشکی هسته ای، قادر به جانمایی دقیق محل توده یا ضایعه نیستند. لذا با استفاده از سی تی اسکن (CT Scan) یا ام آر آی (MRI)، میتوان این مشکل را با تلفیق (Fusion) دو اسکن پت وCT یا MRI محل دقیق توده و نوع بیماری را شناسایی کرد.
با توجه به توضیحات بالا، دستگاههای پت تخصصی را میتوان به دو گروه پت تخصصی پستان و پت تخصصی سر و گردن تقسیم بندی کرد. که هر یک را به صورت کامل بررسی و مطالعه خواهیم کرد.

پت تخصصی پستان:

با توجه به فراگیر شدن سرطان پستان در بین بانوان در دنیا و به خصوص شیوع آن در سنین پایین، تشخیص و درمان این معضل، به تازگی در کانون توجه متخصصین محترم حوزه انکولوژی و بهداشت جهانی قرار گرفته است.
با توجه اینکه درمان این سرطان براحتی میسر نبوده و عموما روشهای به کار رفته، خود سبب بروز معضلات بعدی برای بیماران می گردند، و همچنین با در نظر داشتن بیم احتمال عود مجدد بیماری که در تمام طول زندگی همراه فرد بیمار خواهد بود؛ تشخیص زود هنگام آن، تنها راه قطعی درمان مشکل فوق به نظر می رسد.

در زمان کنونی، در راستای تشخیص عارضه فوق به روش غیر تهاجمی، از دو نوع سیستم تصویربرداری به اصطلاح، “آناتومیکی” و “فیزیولوژیکی” استفاده می گردد که هریک به دلایلی که در ادامه به آنها اشاره می گردد، فاقد کارایی مطلوب بوده و گهگاه حتی از تلفیق آنها جهت پوشاندن نقاط ضعف یکدیگر استفاده می شود که این روش نیز همواره کارآمد نیست.
نقاط ضعف سیستم های تصویربرداری آناتومیکی موجود:
عدم کارایی سیستم های تصویربرداری آناتومیکی نظیر MRI، ماموگرافی و سونوگرافی (الاستوگرافی) که عموما در این خصوص به کار گرفته می شوند، به این علت است که سیستم های فوق از تمایز آناتومیکی بین بافت های سالم و سرطانی برای یافتن آنها بهره می برند؛ این در حالی است که تومورهای پستانی در مراحل اولیه نه تنها بسیار کوچک اند بلکه حتی ممکن است با بافت های مجاور نیز تفاوتی از منظر آناتومیکی نداشته باشند؛ لذا نه تنها سیستم های تصویربرداری آناتومیکی با رزولوشن پایینی که دارند در تشخیص این قبیل توده های کوچک به دام می افتند بلکه شاید به دلیل همسانی آناتومیکی بافت ها، اصولا مکانیزم مناسبی برای تشخیص آنها را نداشته باشند و معمولا زمانی این سیستم ها قادر به تشخیص چنین توده هایی می گردند که حجم توده بسیار بزرگ شده و برای درمان آن راه حلهای محدودتری در دست است.

نقاط ضعف سیستم های تصویربرداری فیزیولوژیکی موجود:

به منظور تشخیص تومورهایی که شباهت زیادی به بافت های مجاور خود دارند عموما از سیستم های تشخیص فیزیولوژیک استفاده می شود که در آنها به جای تمایز آناتومیکی بافت تومور و بافت های مجاور، از تمایز فیزیولوژیکی استفاده می گردد. البته همانگونه که قبلا نیز اشاره شد، این قبیل دستگاه ها نیز محدودیت ها و نواقصی به شرح ذیل دارند که مانع از فراگیر شدن آن ها می گردد.
از این میان، می توان به (BSGI (Breast Specific Gamma Imaging اشاره نمود که رزولوشن پایینی داشته و در آن تحت فشار بودن بافت سینه حین تصویربرداری نه تنها سبب آزار بیمار می گردد بلکه به علت فشردن بافت های سرطانی امکان تعیین محل و شکل بافت مذکور نیز در آن مقدور نیست.
سیستم (MRS (Magnetic Resonance Spectroscopy مدالیتی دیگری است که در حال حاضر یکی از معتبرترین مراجع تشخیصی به شمار می رود ولی حساسیت پایین آن نسبت به دستگاه PET، زمانبر بودن پروسه تصویربرداری، حدود 40 تا 45 دقیقه در شرایط استاندارد و نتایج به اشتباه مثبتی که گاها ایجاد می نماید، آن را غیر قابل اطمینان ساخته ونهایتا نمی توان براحتی به نتایج آن استناد نمود.
مدالیتی بعدی که در پروسه تشخیص فیزیولوژیکی به کار می رود، General PET است که قابلیت تشخیص تومورهای مورد بحث را دارد لکن رزولوشن آن همچنان در مقایسه با پت تخصصی پستان Breast PET پیشنهادی پایین تر بوده (Minimum 4 mm) و از آن مهمتربه جهت حساسیت پایین ترمیزان دوز دریافتی بیمار نیز به مراتب از پت تخصصی پستان (Breast PET (PEM بالاتر است. همچنین به دلیل احتمال صدمات بعدی که به بیمار وارد می نماید، برخلاف PEM قابلیت استفاده به طور عمومی را در مراحل ابتدایی غربالگری ندارد.
به نظر می رسد در حال حاضر سیستمی که بتواند کاستی های سیستم های قبلی را مرتفع نموده، در همان گامهای اولیه با اطمینان بالایی به تشخیص سرطان سینه نایل شود، بیمار را تا پایان مراحل درمان تحت نظر داشته باشد و خود نیز لطمه ای به بیمار وارد نسازد، سیستم پت پستان Breast PET است که به طور خاص جهت تصویربرداری Breast با هدف رسیدن به بالاترین حساسیت و رزولوشن به عنوان دو عامل اساسی تشخیص توده طراحی و در آن به طور ویژه وضعیت آناتومیکی بافت مورد نظر در بدن بیمار و راحتی وی حین تصویربرداری لحاظ گردیده اند.
چینش آشکارسازها در آن به صورت حلقه ای بوده که سینه را در فضایی حفره مانند احاطه می نمایند و به سبب نزدیکی دتکتورها و بافت سینه، رزولوشن فوق العاده و سرعت بالای تصویربرداری راایجاد می کنند.