برای تشخیص بیماری‌های قلبی-عروقی روش‌های مختلفی وجود دارد که یکی از آن‌ها آنژیوگرافی است. در این روند که از روش‌های تصویربرداری به شمار می‌آید، از اشعه ایکس استفاده می‌شود تا عروق خونی قلب دیده شوند. در نتیجه انجام آنژیوگرافی پزشک می‌تواند بفهمد که آیا مسیر جریان خون به قلب مسدود شده است یا خیر! درواقع پزشک برای بررسی محدودیت یا تنگی جریان خون انجام رگ نگاری را به بیمار پیشنهاد می‌کند.
تاریخچه آنژیوگرافی
یک پزشک پرتغالی به نام آنتونیو اگاس مونیز (Egas Moniz) در سال 1927 برای اولین بار از تکنیک اشعه ایکس برای شناسایی بیماری‌های عروقی و سیستم عصبی استفاده کرد. این پزشک در سری اول برای تشخیص بیماری‌ها، محلول کنتراست یدید سدیم 25% را به‌طور مستقیم به شریان کاروتید گردنی تزریق کرد. هدف از انجام چنین کاری این بود که تصویر محلول کنتراست از داخل جمجمه توسط اشعه ایکس ثبت شود. در حقیقت این اولین باری بود که یک پزشک توانست به تصاویری واضح و دقیق دست پیدا کند. در ادامه تحقیق و بررسی‌های مختلفی روی این پروژه انجام شد و نتایج شگفت‌انگیزی به‌دست آمد.
در آنژیوگرافی (رگ نگاری) نیز به واسطه‌ی کاتتریزاسیون داخل عروقی، تشخیص‌های آناتومیکی انجام می‌شود، اما علاوه‌بر این موضوع پزشک می‌تواند اطلاعات دیگری چون اطلاعات فیزیولوژی مانند فشار خون در طی انجام رگ نگاری را نیز متوجه شود. به این ترتیب می‌توان زودتر متوجه اختلالات و مشکلات قلبی شد و جلوی مشکل را به‌سادگی گرفت.
انواع آنژیوگرافی
• آنژیوگرافی کرونری (Coronary Angiography)
رگ نگاری کرونری جهت تشخیص محل و میزان انسداد سرخرگ‌های کرونری مورد استفاده قرار می‌گیرد. در طی انجام این تست از اشعه ایکس استفاده می‌شود و در صورت مشاهده مشکل، پزشک دستورالعملات درمانی لازم را به بیمار می‌گوید.
• آنژیوگرافی ریوی (Pulmonary Angiography)
در انجام این تست نیز از اشعه ایکس، رنگ خاص و دوربین فلوروسکوپی استفاده می‌شود و پزشک می‌تواند با این تست جریان خون در عروق خونی ریه را بررسی کند.
• آنژیوگرافی مغزی (Cerebral Angiography)
اگر پزشک با علائمی چون رگ‌های خونی غیرطبیعی، واسکولیت، تنگی شریان‌های مغز، تومور مغزی، لخته‌ی خون در مغز و … روبرو شود، انجام آنژیوگرافی مغزی را پیشنهاد می‌دهد. در این نوع رگ نگاری، از یک رنگ مخصوص که درواقع همان مواد کنتراست است استفاده می‌شود و در ادامه با استفاده از اشعه ایکس جریان خون در رگ‌ها بررسی خواهد شد.
• آنژیوگرافی محیطی (Peripheral Angiography)
اگر عروق خونی خارج از قلب و مغز درگیر شوند، فرد دچار مشکل بیماری عروق محیطی خواهد شد که اکثرا در دست، پا، معده و کلیه شاهد چنین مشکلاتی خواهیم بود. از همین رو پزشک برای بررسی عروق این نواحی، انجام Peripheral Angiography را به بیمار تجویز می‌کند.
• آنژیوگرافی احشایی (Visceral Angiography)
Visceral Angiography که در حقیقت همان آنژیوگرافی عروق داخل شکم است، برای بررسی عروقی استفاده می‌شود که امکان دارد در داخل شکم با اختلال روبرو شده باشند. برای مثال یکی از مشکلات شایعی که ممکن است برای بیمار پیش آید، رسوب مواد مضر در عروق شکمی است که می‌تواند رگ‌ها را مسدود کند و باعث کاهش خونرسانی به ارگان‌های دیگر داخل شکم شود.
• آنژیوگرافی آئورت (Aortography)
آنژیوگرافی یا رگ نگاری
کاربرد آنژیوگرافی چیست؟
همان‌طور که گفته شد، آنژیوگرافی یک روش تشخیصی از طریق رگ‌های خونی است و از این شیوه برای تشخیص موارد زیر استفاده می‌شود.
1. بیماری عروق کرونری
2. بیماری عروق محیطی
3. بیماری نارسایی وریدی
4. بیماری ترومبوز وریدی
به این ترتیب می‌توان با کمک این روش تشخیصی تعداد کرونرهای مسدود شده، میزان انسداد و محل انسداد را متوجه شد. همچنین آنژیوگرافی شرایط اندازه‌گیری فشارهای داخل قلب و مشاهده از حفره‌های داخل قلب و عروق را نیز میسر می‌سازد و پزشکان می‌توانند با استفاده از این شیوه به مشکلات شریان‌های قلب پی ببرند و اقدامات لازم برای بهبود شرایط را انجام دهند.
آنژیوگرافی قلبی
چه زمانی آنژیوگرافی تجویز می‌شود؟
آنژیوگرافی یک شیوه‌ی تشخیص کم عوارض است که معمولا پزشک انجام آن را پس از انجام آزمایشات قلبی مانند اکوکاردیوگرام، الکتروکاردیوگرام و تست استرس توصیه می‌کند؛ اما برخی از علائم وجود دارد که پزشک با مشاهده آن‌ها نیز انجام رگ نگاری را تجویز می‌کند.
• درد قفسه سینه
• درد در ناحیه‌هایی چون سینه، فک، بازو و گردن که با دیگر آزمایش‌ها به نتیجه نرسیده‌اند.
• مشاهده نتایج غیرطبیعی در آزمایشات قلبی یا تست استرس
• آسیب‌دیدگی قفسه سینه
• مشکلات مربوط به دریچه‌های قلب
شیوه‌های انجام آنژیوگرافی
آنژیوگرافی به دو طریق، یعنی از طریق کشاله ران و از طریق شریان دست انجام می‌شود که هرکدام شرایط مخصوص به خود را دارند که در ادامه به‌طورکلی شرایط انجام آن‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
معمولا انجام شدن آنژیوگرافی به 45 دقیقه زمان نیاز دارد و در ابتدای عمل، پرستار به ورید پا یا بازوی بیمار، خط داخل وریدی را تزریق می‌کند. خط داخل وریدی شرایطی را فراهم می‌کند که داروها و مایعات به‌سادگی به بدن وارد شوند. دقت داشته باشید که اگر شما حین انجام آنژیوگرافی دچار نگرانی و اضطراب شوید، پزشک برای آرام شدن شما داروی بیشتری را تزریق می‌کند تا بتوانید آرامش خود را به‌دست آورید و برای انجام رگ نگاری آماده شوید.
در ادامه پس از آرام شدن، متخصص قلب یک سوزن کوچک که برای تزریق بی‌حس‌کننده موضعی (لیدوکائین) است را به کشاله ران یا قسمت بالایی ران، مچ یا بازو وارد می‌کند. دقت داشته باشید تنها دردی که امکان دارد احساس کنید، سوزش محل ورود سوزن است زیرا این عمل معمولا درد ندارد.
در ادامه پزشک کاتتر را که یک لوله بسیار کوچک است و قابلیت انعطاف دارد، به شریان فمورال در کشاله ران یا شریان براکیال در آرنج و یا در شریان رادیال در مچ وارد و سپس کاتتر را به سمت قلب هدایت می‌کند تا بتواند متوجه مشکلات احتمالی شود. از طرفی به‌دلیل آنکه در شریان‌ها هیچ عصبی وجود ندارد، شما متوجه عبور کاتتر از عروق خونی خود نخواهید شد.
زمانی که کاتتر به‌درستی جایگزین شد، متخصص قلب یک ماده حاجب رادیوگرافی را از طریق کاتتر به قلب و شریان‌های آن وارد می‌کنند. اکثر افراد پس از وارد شدن این ماده احساس خاصی نخواهند داشت، اما با این حال برخی دیگر از افراد ممکن است برای چند لحظه دچار احساساتی چون سنگینی قفسه سینه، سرگیجه و تهوع شوند که این مشکلات به‌سرعت نیز برطرف خواهند شد.
در ادامه اشعه ایکس از ماده حاجب عبور داده می‌شود که نتیجه این موضوع نمایان شدن شریان‌ها به رنگ سایه‌های سیاه با پس‌زمینه سفید است. با توجه به چنین تصویری، اگر انسدادی در شریان‌ها وجود داشته باشد، در تصویر به‌صورت ناحیه‌ای سفید رنگ دیده خواهد شد. همچنین باید متذکر شد که دوربین اشعه ایکس مورد استفاده در آنژیوگرافی، فیلم مربوط به شریان‌ها و حفره‌های قلب را ضبط می‌کند که در ادامه این فیلم به‌عنوان یک تصویر دیجیتال پزشکی در پرونده بیمار قرار می‌گیرد تا پزشک در روند درمان از آن استفاده کند.
آنژیوگرافی
مزیت‌های آنژیوگرافی
لازم است این نکته را به‌خاطر داشته باشید که آنژیوگرافی یک راه درمان نیست و از آن برای تشخیص بیماری استفاده می‌شود. در حقیقت وضعیت عروق قلب با انجام این کار برای پزشک به‌طور کامل مشخص خواهد شد و پزشک می‌تواند در ادامه شیوه درمان مناسب برای بیمار را نیز انتخاب کند. حال از جمله مزیت‌های آنژیوگرافی، می‌توان به کاهش عوارض بعد از جراحی، کاهش هزینه‌های درمان، تشخیص درست بیماری، انتخاب درمان مناسب و کوتاه‌تر شدن دوره درمان اشاره کرد. البته آنژیوگرافی علاوه‌بر قلب برای ریه، مغز، کلیه و دستگاه گوارش نیز استفاده می‌شود.
جمع‌بندی
آنژیوگرافی از جمله شیوه‌های تشخیصی است که در علم پزشکی کاربرد بسیار زیادی دارد و می‌توان با استفاده از آن بسیاری از مشکلات جدی را به‌موقع تشخیص داد و درمان کرد؛ اما توجه داشته باشید که حتما با پزشک متخصص مشورت کنید تا از مراقبت و شرایط پیش و بعد از آنژیوگرافی مطلع شوید و یک روند درمان مناسب را پشت سر بگذارید.
