اسکن کیسه صفراوی

• اسکن کیسه صفراوی (HIDA Scan-Gallbladder Scan) چیست؟

اسکن کیسه صفرا یک روش رادیولوژی تخصصی است که برای ارزیابی عملکرد و ساختار کیسه صفرا استفاده می شود. این روش همچنین به عنوان یک اسکن کبد صفراوی نامیده می شود زیرا کبد نیز به دلیل نزدیکی و ارتباط عملکردی نزدیک با کیسه صفرا، معاینه می شود. در اسکن کیسه صفرا به روش پزشکی هسته ای، که مقدار کمی از ماده رادیواکتیو بصورت تزریقی برای کمک به معاینه کیسه صفرا استفاده می شود. ماده رادیواکتیو، به نام رادیونوکلئید (رادیوگرافی یا رادیو اکتیو ردیاب)، توسط بافت کیسه صفرا معمولی جذب می شود.

رادیونوکلئید مورد استفاده در اسکن کیسه صفرا معمولاً تکنسیوم (Tc-99m) است که پس از جذب شدن در بافت کیسه صفرا، رادیونوکلئید نوعی از تشعشع به نام اشعه گاما را منتشر می کند. اشعه گاما توسط اسپکت شناسایی می شود، که اطلاعات را به صورت تصویری از کیسه صفرا پردازش می کند.

با اندازه گیری رفتار رادیونوکلئید در بدن در طول اسکن هسته ای، پزشک می تواند شرایط مختلفی از جمله انسداد مجاری صفراوی توسط سنگ صفرا، تومورها، آبسه ها، هماتوما و بزرگ شدن اندام یا کیست را ارزیابی و تشخیص دهد. مناطقی که رادیونوکلید در مقادیر بیشتری جمع می کند “نقاط داغ” نامیده می شود. بیماری کیسه صفرا ممکن است در اثر عفونت یا انسداد داخل کیسه صفرا یا مجاری سیستم کبد/ کیسه صفرا (درخت صفراوی) ایجاد شود. اگر کیسه صفرا آلوده شود یا انسداد پیدا کند، رادیونوکلئید نمی تواند به کیسه صفرا منتقل شود. این مناطقی که رادیونوکلئید را جذب نمی کنند و در تصویر اسکن کمتر روشن به نظر می رسند، “نقاط سرد” گفته می شوند.

• موارد مهمی که بیماران بعد از تزریق و قبل از اسکن بایستی رعایت کنند:

1- اگر بیمار باردار هست یا فکر می کند که باردار هست، لطفاً قبل از برنامه ریزی معاینه با پزشک خود مشورت کند.
2- اگر بیمار شيردهي مي كند، به دليل خطر آلوده كردن شير مادر به ماده رادیودارو، بايد به پزشك معالج خود اطلاع دهد.

3- بهتر است بیمار در روز اسکن لباس راحت بپوشد، تا بتواند آنرا به راحتی از تن خارج کند. ممکن است از بیمار خواسته شود لباس راحتی خود را تغییر دهد، که در اینصورت لباس توسط مرکز برای بیمار فراهم می شود.
4- از بیمار خواسته می شود تا هشت ساعت چیزی نخورد و ننوشد. لذا نباید بیشتر از مدت تعیین شده توسط پزشک خود غذا نخورد، زیرا غذا نخوردن بیش از حد طولانی ممکن است بر صحت آزمایش تأثیر بگذارد.
5- آلرژی: واکنش های آلرژیک به رادیو دارو نادر است، اما ممکن است رخ دهد، که در اینصورت بیمار بایستی با پزشک خود این موضوع را در میان بگذارد.

• روش انجام اسکن مجاری صفراوی

اسکن کیسه صفرا ممکن است به صورت سرپایی انجام شود. بسته به شرایط و عملکرد پزشک متخصص، ممکن است رویه انجام اسکن متفاوت باشد. بطور کلی، یک اسکن کیسه صفرا از این روند پیروی می کند:

1- از شما خواسته می شود هرگونه جواهرات یا اشیاء دیگری را که ممکن است در این روش اختلال ایجاد کند، از همراه نداشته باشید.
2- از بیمار خواسته می شود که لباس خود را در آورد و لباس راحتی به او داده می شود.
3- یک تزریق داخل وریدی (برای تزریق رادیونوکلئید) در دست یا بازو انجام می شود و رادیونوکلئید به رگ بیمار تزریق می شود.

4- از بیمار خواسته می شود که روی تخت اسکن دراز بکشد. بیمار باید در طول اسکن بدون حرکت بماند، زیرا هر حرکتی ممکن است روی کیفیت اسکن تأثیر بگذارد.
5- دستگاه اسپکت برای شناسایی پرتوهای گاما ساطع شده توسط رادیونوکلئید در بافت کیسه صفرا بر روی ناحیه شکم قرار خواهد گرفت. یک سری از تصاویر در فواصل زمانی مشخص گرفته می شوند تا تصویر کیسه صفرا را تولید کند.
6- در بعضی موارد، ممکن است در طی عمل تزریق، مرفین دریافت شود تا تجسم بهتری از کیسه صفرا در طی آزمایش فراهم شود.

7- اگر رادیونوکلئید در مدت زمان مشخصی وارد کیسه صفرا نشود، اسکن ممکن است طی چند ساعت تکرار شود تا مشخص شود که آیا انسداد کامل یا جزئی در درخت صفرا وجود دارد یا خیر.
8- در حالی که اسکن کیسه صفرا به خودی خود درد ایجاد نمی کند، اما بیمار مجبور است برای مدت طولانی در حین اسکن بدون حرکت باقی بماند که ممکن است باعث ایجاد ناراحتی یا خستگی شود.

• نکات ایمنی و مراقبتهای پس از انجام اسکن:

1- بیمار باید هنگام بلند شدن از روی تخت به آرامی حرکت کنید تا از سرگیجه و احتمالی جلوگیری شود.
2- ممکن است به بیمار دستور داده شود که حدود 24 ساعت بعد از عمل مایعات زیادی بنوشید و مثانه خود را مرتباً خالی کنید تا به بیمار کمک شود تا رادیونوکلئید باقی مانده از بدن خود را خارج کند.
3- اگر بیمار بعد از بازگشت به خانه درد، قرمزی و یا تورم در محل تزریق مشاهده کرد، باید به پزشک خود اطلاع دهد زیرا این ممکن است نشان دهنده عفونت یا نوع دیگری از واکنش باشد.

4- بهتر است بیمار 3-4 ساعت قبل از اسکن ناشتا باشد و غذا نخورد، ممکن است بعد از انجام اسکن غذا و نوشیدنی به بیمار داده شود، مگر اینکه پزشک رویه متفاوتی را برای بیمار در نظر بگیرد.
5- بعد از اسکن، بیمار ممکن است رژیم غذایی و فعالیتهای معمول خود را از سر بگیرد، مگر اینکه پزشک به بیمار توصیه دیگری کند. بسته به وضعیت خاص بیمار ممکن است پزشک بعد از اسکن دستورالعمل های خاصی را به او ارائه دهد.

• زمان تقریبی جهت انجام اسکن:

زمان تقریبی اسکن کیسه صفرا بسته به نوع رویه متخصص پزشکی هسته ای و مرکز متغییر میباشد، ولی در صورت عدم نیاز به حدود ….. دقیقه در حالت طبیعی زمان اسکن طول خواهد کشید، که با توجه به احتساب کلیه زمانها مانند جذب رادیودارو در بدن بیمار و غیره، حضور بیمار در مرکز برای اسکن استخوان بین 4-6 ساعت طول خواهد کشید. لذا بیمار و همراهش باید برای اسکن استخوان این آمادگی را از قبل در نظر بگیرند.

• زمان تقریبی جهت تحویل جواب اسکن:

زمان تقریبی جهت تحویل جواب اسکن به مرکز و اتمام کلیه مراحل اسکن بستگی دارد، در مورد اسکن کیسه صفرا جواب بین 1-3 روز پس از اتمام اسکن آماده خواهد شد که این زمان در بعضی از مراکز در روز اسکن نیز قابل ارائه میباشد.

نمونه تصاویر اسکن کیسه صفرا به روش پزشکی هسته ای

سخن پایانی:

تیم آموزشی و علمی اسکن طب امیدوار است این مقاله برای شما که جهت آموزش در مورد اسکن کیسه صفراوی به روش پزشکی هسته ای دنبال اطلاعات بودید مناسب بوده باشد. در پایان در صورتی که به دنبال وقت اسکن کیسه صفراوی برای خود یا نزدیکان خود دارید پیشنهاد میگردد از پلتفرم دریافت نوبت پزشکی هسته ای اسکن طب نوبت خود را دریافت کنید.