در این مقاله قصد داریم تا شما را با یکی از پرکاربردترین روش های تصویربرداری پزشکی، یعنی ماموگرافی که برای زنان کاربرد دارد را معرفی کنیم. اگر بخواهیم یک تعریف خلاصه برای ماموگرافی ارائه دهیم باید بگوییم، ماموگرافی یک ابزار ضروری غربالگری و تشخیص سرطان سینه در زنان است.
این دستگاه که زیرمجموعه تصویربرداری پزشکی است می تواند با استفاده از اشعه ایکس با دوز پایین، نواحی یا بافت‌های غیرطبیعی ( گه معمولاً غیرسرطانی یا خوش‌خیم هستند) را در پستان نشان دهد و می‌توانند به تشخیص سرطان قبل از بروز علائم کمک شایانی نماید.
ماموگرافی چیست؟
ماموگرافی یک تصویربرداری با اشعه ایکس با دوز کم از بافت پستان است. پزشکان از ماموگرافی برای جستجوی علائم اولیه سرطان سینه قبل از بروز علائم استفاده می کنند.
به این نوع تصویربرداری ماموگرافی غربالگری می گویند. در صورت بروز علائم جدید مانند توده، درد، ترشح از نوک پستان یا تغییرات پوستی سینه، پزشکان از ماموگرافی برای بررسی هر گونه ناهنجاری استفاده می کنند. به این نوع تصویربرداری ماموگرافی تشخیصی می گویند.
جدای از سرطان پوست، سرطان سینه شایع ترین سرطان است و به طور مثال 14 درصد از کل تشخیص های جدید سرطان در آمریکا مربوط به سرطان سینه است.
در نتیجه، تشخیص زودهنگام سرطان پستان از طریق ماموگرافی غربالگری تأثیر کلی بیشتری بر میزان کاهش مرگ و میر دارد. خوشبختانه، بیشتر یافته های ماموگرافی خوش خیم یا غیرسرطانی هستند. در واقع، کمتر از 1 نفر از هر 10 نفری که پس از ماموگرافی به آزمایشات اضافی نیاز دارند، سرطان دارند.
انواع مختلف ماموگرافی چیست؟
به طور کلی دو نوع اصلی ماموگرافی وجود دارد:
- ماموگرافی دیجیتال به صورت دو بعدی
- ماموگرافی دیجیتال به صورت سه بعدی (توموسنتز سینه دیجیتال).
ماموگرافی دیجیتال دو بعدی
امروزه در دنیا، ماموگرافی دیجیتال جایگزین ماموگرافی معمولی (فیلم) شده است که به ماموگرافی آنالوگ نیز معروف است. ماموگرافی دیجیتال و آنالوگ هر دو از اشعه ایکس برای تولید تصویر از بافت سینه استفاده می کنند.
تفاوت این دو در این است که در ماموگرافی آنالوگ، تصویر به طور مستقیم روی فیلم در ماموگرافی معمولی ذخیره می شود، در حالی که ماموگرافی دیجیتال یک تصویر دیجیتالی را ارائه می دهد که به عنوان یک فایل کامپیوتری ذخیره می شود.
ماموگرافی دیجیتال به پزشکان اجازه می دهد تا فایل را به صورت الکترونیکی ذخیره کنند و تصاویر را به راحتی ارزیابی و به اشتراک بگذارند.
ماموگرافی دیجیتال معمولاً شامل حداقل دو تصویر از هر پستان است که در زوایای مختلف گرفته شده است – معمولاً از بالا به پایین و از یک طرف به سمت دیگر – و یک نمای دو بعدی (2 بعدی) از سینه تشکیل می دهد.
ماموگرافی سه بعدی
ماموگرافی سه بعدی که به نام توموسنتز پستان دیجیتال (DBT) نیز شناخته می شود، نوع جدیدی از ماموگرافی است که در آن هر سینه یک بار فشرده می شود و دستگاه چندین اشعه ایکس با دوز پایین را در حین حرکت قوسی شکل تیوب اشعه ایکس بر روی سینه بیمار می گیرد.
سپس یک کامپیوتر تصاویر را کنار هم قرار می دهد، که به پزشکان این امکان را می دهد تا بافت های سینه بیمار را به وضوح در سه بعد ببینند.
بسیاری از مطالعات نشان داده اند که ماموگرافی سه بعدی تشخیص سرطان از جمله سرطان های درجه پایین را افزایش می دهد و میزان مثبت کاذب را کاهش می دهد. با توجه به این مزایا، ماموگرافی سه بعدی هم برای ماموگرافی غربالگری و هم برای ماموگرافی تشخیصی به سرعت به یک گزینه محبوب برای پزشکان تبدیل شده است.
تفاوت بین ماموگرافی غربالگری و ماموگرافی تشخیصی چیست؟
ماموگرافی غربالگری یک ماموگرافی معمولی (معمولا سالانه) است که پزشکان توصیه می کنند قبل از بروز علائم سرطان یا بافت غیرطبیعی سینه انجام شود. ماموگرافی غربالگری به تشخیص زودهنگام سرطان سینه کمک می کند. تشخیص زودهنگام امکان درمان زودهنگام را نیز فراهم می کند، که ممکن است موثرتر از تشخیص سرطان در مراحل بعدی باشد.
ماموگرافی غربالگری به طور معمول شامل حداقل دو تصویر از هر پستان است که در زوایای مختلف گرفته شده است، معمولاً از بالا به پایین و از یک طرف به سمت دیگر. اگر بیمار پروتز سینه داشته باشد، تعداد این تصاویر بیشتر هم می شود.
اگر ماموگرافی غربالگری بافت غیرطبیعی را نشان دهد یا مشکل جدیدی در پستان وجود داشته باشد، پزشکان ماموگرافی تشخیصی تجویز می کنند.
در حالی که هر دو نوع ماموگرافی از دستگاه های مشابهی استفاده می کنند، ماموگرافی تشخیصی از تکنیک های تصویربرداری اضافی مانند فشرده سازی نقطه ای، زوایای تکمیلی یا نماهای بزرگنمایی استفاده می کند و در زمان اسکن توسط رادیولوژیست نظارت می شود.
آیا ماموگرافی می تواند سرطان را تشخیص دهد؟
ماموگرافی می تواند به تشخیص سرطان کمک کند، اما نمی تواند سرطان را تشخیص دهد.
در حالی که ماموگرافی می تواند بافت غیرطبیعی سینه را نشان دهد، اما نمی تواند ثابت کند که یک ناحیه غیرطبیعی در سینه بیمار قطعا سرطان است و یا خیر. در عوض، ماموگرافی یک ابزار ضروری برای کمک به پزشکان در تصمیم‌گیری در مورد نیاز به آزمایش‌های اضافی مانند بیوپسی پستان است.
بیوپسی پستان می تواند سرطانی یا غیرسرطانی بودن بافت را به طور قطعی مشخص کند. این امر بدین معنی است که اگر در ماموگرافی تشخیصی، یک توده غیرنرمال مشاهده شد، پزشک با تجویز نمونه برداری یا بیوپسی، می تواند به طور قطع از سالم بودن یا سرطانی بودن بافت سینه اطمینان حاصل کند.
در چه سنی باید ماموگرافی انجام داد؟
چندین سازمان، از جمله انجمن سرطان آمریکا و کالج رادیولوژی آمریکا، غربالگری ماموگرافی سالانه از سن 40 سالگی را برای همه افرادی که سابقه وراثتی سرطان سینه در خانواده آن ها وجود داشته است، توصیه می‌کنند. خطر ابتلا به سرطان پستان با افزایش سن افزایش می یابد.
این افراد ممکن است نیاز به انجام ماموگرافی غربالگری در سنین پایین‌تر داشته باشند زیرا ممکن است در سنین پایین‌تر به سرطان سینه مبتلا شوند. ممکن است پزشکان، غربالگری تکمیلی را با آزمایش‌های دیگر، مانند MRI پستان، بر اساس ارزیابی خطر سرطان پستان توصیه کنند.
اگر هر یک از عوامل خطر زیر را دارید، با پزشک خود در مورد زمان شروع ماموگرافی غربالگری سالانه صحبت کنید:
• سابقه شخصی سرطان سینه
• سابقه خانوادگی سرطان سینه یا تخمدان
• جهش های ژنتیکی ارثی مانند BRCA1 و BRCA2
• برخی بیماری های خوش خیم (غیر سرطانی) پستان مانند هیپرپلازی مجرای آتیپیک و یا نئوپلازی لوبولار
• سینه های متراکم
ماموگرافی چقدر دقیق است؟
ماموگرافی 85 تا 90 درصد دقیق است. ماموگرافی توانایی تشخیص ناهنجاری های سینه را قبل از اینکه به اندازه کافی بزرگ شود که قابل احساس باشد، به خوبی دارا می باشد.
با این حال، ممکن است توده ای که می توانید با دست احساس کنید در ماموگرافی نشان داده نشود. هر گونه ناهنجاری که هنگام معاینه سینه های خود احساس می کنید باید توسط پزشک ارزیابی شود.
ماموگرافی چگونه کار می کند؟
ماموگرافی از دستگاه اشعه ایکس استفاده می کند که فقط برای بررسی بافت سینه طراحی شده است. دستگاه ماموگرافی، اشعه ایکس را با دوز کمتری نسبت به اشعه ایکس که برای بررسی استخوان های شما استفاده می شود، به سینه های بیمار می تاباند.
در طول ماموگرافی، سینه بیمار روی یک صفحه تکیه گاه متصل به دستگاه اشعه ایکس قرار می گیرد. سپس یک تکنسین سینه بیمار را با یک صفحه موازی به نام پارو فشار می دهد.
این دستگاه اشعه ایکس تولید می کند که از سینه بیمار به یک آشکارساز واقع در طرف مقابل عبور داده می شود. آشکارساز یا دتکتور، سیگنال های الکترونیکی را به کامپیوتر ارسال می کند تا یک تصویر دیجیتالی تشکیل دهد. به این تصاویر ماموگرافی می گویند.
نحوه آماده شدن برای انجام اسکن ماموگرافی
قبل از برنامه ریزی برای انجام اسکن ماموگرافی باید چند نکته را به خاطر داشته باشید، از جمله:
- اگر شیر می دهید، باردار هستید یا فکر می کنید ممکن است باردار باشید، به پزشک خود اطلاع دهید. پزشک ممکن است در این حالت به جای مامو گرافی سینه، سونوگرافی سینه که خطر کمتری دارد را پیشنهاد کند.
- اگر عادت ماهانه دارید، سعی کنید ماموگرافی خود را هفته قبل از شروع قاعدگی یا در طول قاعدگی خود برنامه ریزی نکنید. سینه‌های شما ممکن است در این مدت حساس باشند، که می‌تواند باعث ناراحتی بیشتری شود.
- اگر پروتز سینه دارید یا اخیراً واکسن دریافت کرده اید، حتماً به مرکز ماموگرافی اطلاع دهید.
- در روز اسکن ماموگرافی، این دستورالعمل ها را دنبال کنید:
- روال عادی خود را دنبال کنید – بخورید، بنوشید و داروهای معمولی خود را مصرف کنید.
- از دئودورانت، عطر، لوسیون یا پودر بدن استفاده نکنید. این محصولات می توانند در دقت تصاویر اشعه ایکس اختلال ایجاد کنند. لباس و سینه بند راحت بپوشید.
- فشرده سازی سینه برای انجام ماموگرافی برای ثابت نگه داشتن سینه و به حداقل رساندن حرکت ضروری است که می تواند باعث تار شدن اشعه ایکس شود.
- فشرده سازی همچنین شکل سینه شما را یکنواخت می کند تا اشعه ایکس بتواند از مسیر کوتاه تری عبور کند تا به آشکارساز برسد. این امر موجب می شود تا دوز تابش کمتری داشته باشید و کیفیت تصویر خروجی را بهبود بخشد.
مراحل انجام ماموگرافی
ماموگرافی شامل مراحل زیر است:
- ابتدا کارشناس یا تکنسین ماموگرافی به شما یک روپوش بیمارستانی جلوی باز می دهد تا بپوشید.
- شما جلوی دستگاه ماموگرافی می‌ایستید و تکنسین از شما می‌خواهد هر بار یک سینه را از روپوش خود خارج کنید. سینه خود را روی یک صفحه نگهدارنده سینه قرار می دهید.
- تکنسین یک پدال پلاستیکی را پایین می‌آورد تا سینه شما را روی صفحه نگهدارنده فشرده کند. ممکن است در طول دوره 3 تا 5 ثانیه ای فشرده سازی، کمی ناراحتی یا فشار احساس کنید. اگر نمی‌توانید فشار را تحمل کنید، به تکنسین اطلاع دهید. دستگاه در حالی که سینه شما فشرده است، از سینه شما عکس می گیرد. این روند را برای سینه دیگر نیز تکرار خواهید شد.
- هنگامی که تکنسین عکسبرداری اشعه ایکس با دستگاه را انجام داد، این روش به پایان خواهد رسید. لباس‌هایتان را دوباره می‌پوشید و می‌توانید مرکز را ترک کنید.
آیا ماموگرافی درد دارد؟
انجام ماموگرافی برای برخی افراد به دلیل فشار بر بافت سینه کمی دردناک است. برای برخی افراد حتی این کار دردناک تر است. خبر خوب این است که مامو گرافی یک روش کوتاه وبسیار سریع است. اگر درد شدیدی احساس کردید، فوراً به تکنسین اطلاع دهید.
سطح ناراحتی که ممکن است احساس کنید به چند عامل بستگی دارد، از جمله:
• اندازه و تراکم سینه های شما
• بودن در شرف پریود یا در حال قاعدگی (در این مورد سینه های شما ممکن است حساس تر باشند)
• مهارت تکنسین رادیولوژی
بعد از ماموگرافی چه اتفاقی می افتد؟
اکثر افراد بلافاصله پس از انجام مامو گرافی می توانند فعالیت های عادی خود را از سر بگیرند.
ماموگرافی چقدر طول می کشد؟
ماموگرافی غربالگری معمولاً حدود 15 تا 20 دقیقه طول می کشد. ماموگرافی تشخیصی ممکن است به دلیل تصاویر اضافی مورد نیاز بیشتر طول بکشد.
آیا ماموگرافی بی خطر است؟
ماموگرافی سینه های شما را در معرض مقادیر کمی اشعه قرار می دهد، اما فواید ماموگرافی بیشتر از آسیب احتمالی قرار گرفتن در معرض اشعه است.
اگر احتمال بارداری وجود دارد، به پزشک و تکنسین خود اطلاع دهید. اگرچه ماموگرافی به طور کلی در دوران بارداری بی خطر است، اما پزشکان معمولا توصیه می کنند در صورت عدم افزایش خطر ابتلا به سرطان سینه، انجام ماموگرافی غربالگری را به تعویق بیندازید.
نمونه تصاویر ماموگرافی
سخن پایانی در مورد ماموگرافی و نوبت ماموگرافی
ماموگرافی یکی از بهترین روش های تصویربرداری تشخیصی در زمینه غربالگری و تشخیص سرطان سینه است. بخاطر داشته باشید که اگر می خواهید برای انجام ماموگرافی، به مرکز ماموگرافی بروید حتما یک همراه با خود داشته باشید. سعی کنید از نزدیک ترین مرکز ماموگرافی به خود نوبت بگیرید.
برای این کار می توانید از طریق اسکن طب به راحتی از نزدیک ترین مرکز ماموگرافی به خود نوبت رزرو کنید. در اسکن طب می توانید به طور دقیق از نحوه انجام ماموگرافی اطلاع پیدا کنید، نوبت ماموگرافی بگیرید و جواب ماموگرافی خود را مشاهده کنید.
جهت دریافت اطلاعات بیشتر در مورد ماموگرافی از لینک Mammography دیدن نمایید.