ام آر آی کمر + تفسیر جواب ام ار ای کمر

ام آر آی کمر + تفسیر جواب ام ار ای کمر

با بهبود دسترسی و استفاده روزافزون از تصویربرداری ام ار ای، پزشکان امروزه برای تشخیص دلایل کمر درد از ام آر آی کمر استفاده می کنند. در این مقاله سعی می کنیم تا شما را هر چند مختصر اما بطور تخصصی با تفسیر جواب ام ار ای کمر آشنا کنیم و اصطلاحات تخصصی و تصاویر تخصصی در مورد ام ار ای کمر و ستون فقرات را برای شما نشان دهیم.

ام آر آی ممکن است در موقعیت های بالینی خاص در کمردرد مفید باشد، با این حال، اهمیت ارزیابی بالینی کامل را نمی توان با ام ار ای تنها انجام داد. درک مزایا و محدودیت های MRI در ارزیابی کمردرد و بهبود ارتباط بین پزشکان، باید امکان مدیریت بهینه مسائل بالینی مشابه رادیولوژیکی بیمار را فراهم کند.

روش‌های متعددی برای تصویربرداری ستون فقرات استفاده می‌شود و با افزایش دسترسی به تصویربرداری ام ار ای و کیفیت تصویربرداری بهتر، پزشکان بصورت رایج از ام ار ای برای پیدا کردن ریشه های دردهای ستون فقرات و کمر استفاده می کنند.

بیماران مبتلا به آسیب های ستون فقرات اغلب با طیف وسیعی از علائم به پزشک مراجعه می کنند. تمایز سه علامت رایج کمردرد، سیاتیک و لنگ زدن برای پزشکان بسیار مفید است زیرا می توانند به تعیین منشا وعلت بوجود آمدن علائم بیمار کمک کنند. در حالی که ام ار ای در تشخیص آسیب شناسی ستون فقرات دقیق است، اما گاهی تصویر ام ار ای ستون فقرات شرایط دیگری را کشف می کند که ممکن است تأثیر بالینی قابل توجهی نداشته باشد و گاها پزشکان را دچار سردرگمی می کند.

کمردرد می تواند ناشی از چندین بیماری باشد، از آرتروپاتی مفصل فاست گرفته تا کشیدگی عضلانی. درد عمدتاً همانطور که از این اصطلاح نشان می دهد در پشت  و کمر است و از ساختارهای تحت تأثیر موضعی ناشی می شود. از طرف دیگر سیاتیک از نظر توزیع، الگوی متفاوتی از درد دارد و در اثر تحریک ریشه عصبی ایجاد می شود. این امر می تواند به دلیل اثرات فشاری مستقیم فتق دیسک بین مهره ای بر روی ریشه عصبی یا یک فرآیند التهابی زمینه ای، مانند عفونت که باعث درد حاد در توزیع درماتوم می شود، رخ دهد.

لنگش یا لنگ زدن به طور سنتی به دو دسته تقسیم می شود: نوروژنیک یا وازوژنیک، که به علت زمینه ای بستگی دارد. لنگش اغلب به عنوان اختلال در تحرک و درد مبهم در اندام تحتانی توصیف می شود. تنگی کانال مهره مرکزی یک علت شایع لنگش نوروژنیک است و الگوی متفاوتی دارد، در حالی که لنگش عروقی سازگارتر و تکرارپذیرتر است.

اهمیت تعیین مزمن بودن علائم و شناسایی آن ها در شرح حال و معاینه بالینی، مانند تب و پارستزی پرینه، در فرمول بندی تشخیص بالینی و افتراق علل خوش خیم، مانند فشار عضلانی-اسکلتی، بسیار مهم است. به عنوان مثال آبسه های اپیدورال یا متاستازهای نخاعی می توانند عامل دردهای مزمن در کمر باشند. برخی از عوامل افزاینده ریسک مانند سن بیمار و سابقه مصرف دارو (مثلاً استفاده از استروئید) نیز ممکن است مشکوک به اسپوندیلیت آنکیلوزان یا شکستگی های فشاری باشد. بررسی ها نشان می دهد که MRI یک روش تصویربرداری بسیار حساس و اما کمتر اختصاصی برای ارزیابی شرایط ستون فقرات کمری است.

آناتومی ستون فقرات کمری

ستون فقرات کمری شامل پنج مهره مجزا است که توسط دیسک های بین مهره ای از هم جدا شده و توسط رباط های متعدد و ماهیچه های پاراورتبرال تقویت شده اند. کیسه استخوانی حاوی مخروط مدولاریس و ریشه های عصبی در کانال مهره مرکزی قرار دارد. سپس ریشه های عصبی از طریق کانال سوراخ بین مهره ای به جای زوایای قائم که در ستون فقرات گردنی مشاهده می شود، از ستون فقرات خارج می شوند. درک این رابطه آناتومیکی به پزشک اجازه می دهد تا ریشه عصبی را که توسط فتق دیسک بین مهره ای تحریک شده است را جدا کند.

شکل 1 رابطه ریشه های عصبی خروجی، پدیکول (P) و دیسک بین مهره ای

ریشه‌های عصبی خروجی از سوراخ عصبی عبور می‌کنند و این بر اساس ارتباط آن با ساقه و مفصل زیگاپوفیزیکال در سطوح محوری و ساژیتال به بخش‌هایی تقسیم می‌شود (شکل 2). در صفحه محوری، ریشه عصبی خروجی، فرورفتگی زیر مفصلی را از ناحیه مرکزی به ناحیه سوراخ و خارج سوراخ می‌پیماید. سطوح زیر ساقه ای، فوق پدیکولار، پدیکولار و دیسکی برای جداسازی نواحی در امتداد محور طولی استفاده می شود.

شکل 2. برش محوری با وزن T2 از ستون فقرات کمری که مناطق مختلف را در طول مسیر ریشه های عصبی خروجی از ناحیه زیر مفصلی (SA) به ناحیه سوراخ (FZ) و منطقه خارج سوراخ (EF) نشان می دهد.

دیسک های بین مهره ای دارای یک هسته پالپوس هیدراته هستند که در حلقه های متحدالمرکز حلقوی فیبروزوس قرار دارند. با افزایش سن، دیسک ها به تدریج کم آب می شوند و در نتیجه سیگنال T2 کاهش می یابد، که اغلب در بیماران بدون علامت مشاهده می شود.

آسیب شناسی دیسک

نامگذاری مورد استفاده در گزارش های تصویربرداری ستون فقرات گاها گیج کننده است. برای درک بهتر می توان از نامگذاری های استاندارد زیر استفاده کرد:

• `طبیعی (Normal)
• نوع مادرزادی / رشدی (Congenital/developmental variant)
• دژنراتیو – شقاق حلقوی، فتق، دژنراسیون (Degenerative – annular fissure, herniation, degeneration)
• التهاب/عفونت (Inflammation/infection)
• نئوپلازی (Neoplasia)
• نوع مورفولوژیکی با اهمیت ناشناخته (Morphological variant of unknown significance)
• شکاف حلقوی ستون فقرات یا Annular fissure

هر گونه جدایی بین رشته های حلقوی یا جدا شدن الیاف حلقوی از بدنه مهره ها به عنوان یک شکاف حلقوی تعریف می شود. این تغییرات اغلب در شرایط دژنراسیون بدون علامت دیسک رخ می دهد. بنابراین، اصطلاح “پارگی حلقوی” به دلیل وجود یک محرک تروماتیک بوجود نمی آید.

فتق دیسک یا Disc herniation

فتق دیسک معمولاً در دو سناریو رخ می دهد که در آن ستون فقرات به شکل بارگذاری غیرطبیعی محوری یا تغییر دینامیک ثانویه به ناهنجاری مادرزادی یا اکتسابی ستون فقرات دچار تروما یا آسیب شده است. فتق یا پارگی بوجود آمده باعث فشرده شدن ریشه عصبی و درد می شود.

هر ماده دیسکی که فراتر از بدنه‌های مهره‌ای گسترش یابد، فتق دیسک محسوب می‌شود. این پدیده بیشتر به‌عنوان «برآمدگی دیسک»، «برآمدگی» و «اکستروژن» توصیف می‌شود. هدف اساسی استفاده از این اصطلاحات عمدتاً یک هدف توصیفی است. مقدار گسترش دیسک به صورت محیطی در لبه‌های صفحه انتهایی مهره (آپوفیز حلقه) در ابتدا ارزیابی می‌شود. اصطلاح “دیسک برآمده” برای توصیف گسترش دیسک در حدود 50 تا 100٪ آپوفیزهای حلقه استفاده می شود. جابجایی بین 25-50٪ به عنوان “فتق گسترده” و  کمتر از 25٪ به عنوان “فتق کانونی” توصیف می شود.

یک دیسک بیرون زده در مقایسه با وسعت مواد دیسکی که در خارج از بدنه مهره پخش می شود، دارای پایه وسیع تری است (شکل 3). برعکس، زمانی که میزان گسترش دیسک بیشتر از پایه پسوند دیسک باشد، به عنوان “اکسترود شده” توصیف می شود. هنگامی که بین دیسک فتق شده و دیسک والد جدایی وجود داشته باشد، به عنوان “فشرده” توصیف می شود (شکل 3).

شکل 3. تصویر محوری و MRI با وزن T2 ستون فقرات کمری که فتق دیسک را نشان می دهد.

A = دیسک برآمده؛ B = برآمدگی مرکزی پهن بر پایه سمت راست. C = جداسازی مواد دیسک. پیکان خطی: جدایی بین فتق دیسک (فلش بلوک) و فضای دیسک بین مهره ای. D = اکستروژن

در تلاش برای ارتباط یافته‌های بالینی و شواهد رادیولوژیکی، رابطه فتق دیسک با ریشه عصبی به دقت بررسی می‌شود. هر گونه تماس، جابجایی یا تغییرات التهابی گزارش می شود تا امکان شناسایی دقیق علائم بیمار در ضایعه دیسک فشاری آزار دهنده را فراهم کند.

تنگی کانال مهره مرکزی

توسعه تدریجی تنگی کانال مهره مرکزی که در آن فشرده سازی ریشه های عصبی در کیسه ی استخوانی وجود دارد (شکل 4) اغلب منجر به کاهش تحرک و لنگش عصبی می شود. در مواردی که یک رویداد یا حادثه حاد رخ داده است، شکل اولیه ممکن است به عنوان سندرم دم اسب رخ دهد، که در این حالت رفع فشار فوری از طریق جراحی لازم است.

شکل 4. برش های محوری با وزن T2 از ستون فقرات کمری همان بیمار در سطوح مختلف. تنگی شدید کانال مهره مرکزی در سطح L4-5 (پیکان) بدون مایع مغزی نخاعی و ریشه های عصبی دم اسبی شلوغ وجود دارد. در L3-4، ریشه های عصبی را می توان به صورت نقاط سیگنال کم مشاهده کرد که توسط مایع مغزی نخاعی روشن احاطه شده اند.

علل تنگی کانال مهره مرکزی را می توان به شرایط مادرزادی و اکتسابی مانند تغییرات نئوپلاستیک و دژنراتیو تقسیم کرد. تغییرات دژنراتیو شامل استئوفیت های فاست، هیپرتروفی لیگامنتوم فلاووم و فتق دیسک است. در حالی که برخی از بیماری ها یک علت خاص دارند، اکثر تنگی های کانال مهره مرکزی توسط ترکیبی از شرایط ایجاد می شوند.

شدت تنگی کانال مهره مرکزی به صورت بصری در تصویر ام آر آی کمر درجه بندی می شود و در حال حاضر از مقیاس درجه بندی جهانی استفاده نمی شود. چندین مرکز روش‌های مختلف درجه‌بندی را ارزیابی کرده‌اند، از جمله اندازه‌گیری سطح مقطع و مورفولوژی کیسه موضعی. با این حال، استفاده از تصویربرداری به تنهایی برای ارزیابی شدت ناکافی است، زیرا اغلب بین علائم و یافته‌های MRI ناهماهنگی وجود دارد.

اسپوندیلیت آنکیلوزان

انجام یک رادیوگرافی ساده از مفاصل آسیب دیده برای بیماران مشکوک به اسپوندیلیت آنکیلوزان اغلب کافی است و نیازی به ام ار ای نیست. با این حال، پزشکان بیشتر از ام ارای برای تشخیص این وضعیت و نظارت بر پاسخ درمانی استفاده می کنند. ویژگی های اصلی ام ار ای ستون فقرات کمری شامل ویژگی هایی است که التهاب زمینه ای و اثرات آن را نشان می دهد، مانند  مغز استخوان، مربع شدن بدنه مهره ها (ضایعات رومانوس)، تشکیل سندسموفیت، آنکیلوز و فرسایش (شکل 5). جنبه های بالینی و تصویربرداری این بیماری بسیار پیچیده و خارج از محدوده این مقاله است.

شکل 5. تصاویر ساژیتال T2 از ستون فقرات کمری در دو بیمار جداگانه مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان. سمت چپ: فلش ها به سمت سیندسموفیت های پل زدنی اشاره می کنند. سمت راست: فلش ها به سمت تغییرات مغزی در نزدیکی صفحه انتهایی، مطابق با التهاب، اشاره می کنند

اسپوندیلولیستزیس

اسپوندیلولیستزیس به عنوان وضعیتی تعریف می شود که در آن ناهماهنگی ستون فقرات کمری به شکل یک مهره که از موقعیت طبیعی خود نسبت به مهره تحتانی خارج می شود، رخ می دهد. این امر می تواند منجر به باریک شدن سوراخ عصبی جانبی و کانال مرکزی نخاع شود (شکل 6). علاوه بر این، نقص اسپوندیلوز کمری معمولاً با اسپوندیلولیستزیس همراه است. ماهیت مزمن درد تجربه شده توسط بیمار و همچنین مسائل مکانیکی پیچیده مربوط به ناهماهنگی ستون فقرات اغلب می تواند منجر به شکست درمان محافظه کارانه و همجوشی جراحی سطح آسیب دیده شود.

شکل 6. MRI با وزن ساژیتال T2 از ستون فقرات کمری. آنترولیستزیس در سطح L4-5 وجود دارد که منجر به تنگی شدید کانال مرکزی و سوراخ عصبی با برخورد عصبی مرتبط می شود.

نقش ام ار ای تعیین شدت تنگی کانال مرکزی نخاع یا سوراخ عصبی و شناسایی یک علت بالقوه کمر درد است. با این حال، به دلیل ماهیت ثابت تصویربرداری ام ار ای برخی نواقص در طول حرکت مهره ها قابل تشخیص نیست. زیرا در طول تصویربرداری ام ار ای بیمار روی تخت ام ار ای کاملا صابت دراز می کشد و امکان یررسی آسیب ها در حین فعالیت مهره ها قابل انجام نمی باشد. جراحان ستون فقرات از اشعه ایکس پویا یا همان فلوروسکوپی ستون فقرات کمری برای ارزیابی هرگونه ناهنجاری ستون فقرات در حال حرکت استفاده کرده اند که به تنگی بیشتر و برخورد عصب دلالت دارد.

سخن پایانی

در این مقاله سعی ما بر این بود تا بطور تخصصی به بررسی ام ار ای کمر و درک و نفسیر جواب ام ار ای کمر بپردازیم. اما این مقاله تنها بخشی از این مسائل را پوشش داده است. لذا برای درک بهتر نتیجه ام آر آی کمر خود نیاز است تا تصویر ام ار ای کمر خود را به یک رادیولوژیست نشان دهید. اگر از اسکن طب نوبت ام ار ای کمر دریافت کرده اید، برای داشتن جواب ام ار ای کمر خود دیگر نیاز نیست تا به مرکز تصویربرداری مراجعه کنید. در اسکن طب، جواب ام ار ای شما برایتان از طریق پیامک ارسال می شود و می توانید این پیامک را به پزشک خود نشان دهید تا او هم جواب ام ار ای شما را مشاهده کند.